3.19 ပိုၼ်းၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ

 

                    ပူၼ်ႉမႃးပီမိူင်းႁိုင်ၼႃႇၼႃႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင်တူၼ်႞၊ ၽွင်းငမ်းႁဵတ်းၶုၼ်ယူႇတမ်ႈမိူင်းမၢဝ်း၊ မၼ်းၸဝ်ႈမီးလုၵ်ႈယိင်းသၢဝ်ဢွၼ်ႇၼၢင်း႞၊ လုၵ်ႈယိင်းမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇမႃး ပဵၼ်တႃၸဵပ်းတႃႁေႃဝႆႉတႃႇသေႇလႄႈ၊ ပေႃႈၸဝ်ႈႁွင်ႉဢဝ် မေႃယႃတင်းလၢႆ ၸဵမ်တီႈၼွၵ်ႈဝဵင်းၼႂ်းဝဵင်းမႃးယႃပၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸိုၼ်ႈဢမ်ႇၶႅၼ်း၊ ၵွႆပၢႆဝၢႆးမႃး ထိုင်တီႈတႃပေႃးလူႉၵႂႃႇ တင်းသွင်ၶွၼ်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင်ၵေႃႈ ငိၼ်းဢိတ်းလူလုၵ်ႈယိင်းၼႃႇ လႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ်မေႃယႃႁူဝ်ရႃးၶဝ် မႃးထၢမ်ဝႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ်ယႃ ႁႂ်ႈတႃၸဝ်ႈယိင်းပေႃးႁၼ်ၶိုၼ်းလႅင်မႃးၼႆယဝ်ႉ။

                   ႁူဝ်ရႃးၶဝ်ၸင်ႇမႃးသွၼ်ႇၼပ်ႉၶပ်ႉတူၺ်း ၵႃႈၼႂ်းၽိုၼ်မၢႆလၢႆးၵႅမ်းၶဝ်သေ လဝ်ႈဝႃႈပေႃးဢမ်ႇဢဝ်ၸဝ်ႈယိင်း လွင်ႈၼမ်ႉပႅတ်ႈၸိုင်၊ တႃၸဝ်ႈယိင်း တေဢမ်ႇၸၢင်ႈၶႅၼ်း၊ လိူဝ်သေၼႆႉ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈ တေပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ်၊ ပေႃးဢဝ်ၸဝ်ႈယိင်းလွင်ႈၼမ်ႉၸိုင် တႃၸဝ်ႈယိင်းၵေႃႈတေၶိုၼ်းလႅင်း၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈတေၵတ်းလီ ယဵၼ်လီ ၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၵေႃႈယုမ်ႇၵႂၢမ်းႁူဝ်ရႃးၶဝ်သေယဝ်ႉ ပူင်ၵႂၢမ်းၼၵ်း ႁႂ်ႈၶႃႈၵူၼ်းၵႂႃႇႁဵတ်းပႄးဝႆႉ ႁိမ်းတႃႈၼမ်ႉ သမ်ႉႁႂ်ႈသႂ်ႇတၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ၶဝ်ႈၼမ်ႉမုၼ်းပွင်းၼမ်ၼမ်သေ ပေႃးႁဵတ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇမႃးႁၢမ် ဢဝ်ၸဝ်ႈယိင်းၵႂႃႇသႂ်ႇပႄးလွင်ႈၼမ်ႉသေ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

                   ၸဝ်ႈယိင်းၵေႃႈဢမ်ႇၽွင်းလိူဝ်ၵႂၢမ်းၸဝ်ႈဢူႈလႆႈလႄႈ၊ ၸင်ႇၶုပ်ႉဝႆႈၵွမ်းတူဝ်ၵူမ်ႈႁူဝ်ၸူး ဢူႈမႄႈၸူးသၢမ်ၵမ်းသေ ၶီႇဝေႃးၶမ်းလူႈ ဢၼ်ၶႃႈၸႂ်ႉၵူၼ်းၶုၼ် ႁၢမ်ၵႂႃႇဝႆႉတီႈၾင်ႇၼမ်ႉမၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁွတ်ႈၽင်ႇၼမ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းႁၢမ်ဝေႃးၶဝ်ဢဝ်ၸဝ်ႈယိင်း သႂ်ႇပႄးလွင်ႈၼမ်ႉၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ်ၸဝ်ႈယိင်းဢမ်ႇမီးၵေႃႉမီးသေႈ လႆႈၽၢတ်ႇဢူႈမႄႈၵႂႃႇလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸႂ်လဵၵ်ႉၶေႃးၶူမ်တႄႉတႄႉ၊ ပႄးလႆလွင်ႈၸွမ်းၼမ်ႉၵႂႃႇလွႆးလွႆး၊ ၸဝ်ႈယိင်းၵေႃႈႁႆႈႁွင်ႉပွင်ႉၶၢင်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၸဵဝ်းထူပ်းၸဵဝ်းၺႃး ၽူႈဢၼ်တေမႃးပွႆႇလွတ်ႈတၢင်းတၢႆသေ ယႃပၼ်တႃမၼ်း ၶိုၼ်းႁၼ်ၶိုၼ်းလႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပႄးမၼ်းၼၢင်းလႆလွင်ႈ ပွင်ႈၾင်ႇႁိုၵ်းလူင်လူင်းမႃး တေႃႇပေႃးပွင်ႇႁွတ်ႈၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ။

                   ယၢမ်းၼၼ်ယင်းမီးသိူဝ်းၽိူၵ်ႇလူင်တူဝ်႞၊ ၵွၼ်းၽုင်သိူဝ်မီးႁႃႈပၢၵ်ႇ ယူႇတီႈၼႂ်းထိူၼ်ႇလူင်တီႈ႞။ ထိုင်မႃးဝၼ်း႞ ၶုၼ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇလူင်းၵိၼ်ၼမ်ႉလႄႈ လႆႈႁၼ်ပႄးၼၢင်း လႆလွင်ႈပွင်ႈၽင်ႇႁိုၵ်းလူင်းမႃးၼင်ႇၼၼ် မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇလူင်းယၼ် ၸၼ်ဢဝ်ပႄး ၸပ်းၽင်ႇၼမ်ႉသေၸွမ်းတူၺ်း သမ်ႉလႆႈႁၼ်ၼၢင်းၵူၼ်းတႃမွတ်ႇဢွၼ်ႇၵေႃႉ႞။ မၼ်းၸင်ႇဢဝ်ဢွၵ်ႇ ၶိုၼ်ႈၵွင်းပၼ်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈမိင်ႈၼၢမ်ႇ ၵူႉသူဝ်ႇၵၢမ်ႇထုၵ်ႇလႆႈယူႇလူၺ်ႈၵၼ်လႄႈ သိူဝ်ၽိူၵ်ႇၸင်ႇႁႃ ယႃႈယႃၼႂ်းထိူၼ်ႇ မႃးယႃပၼ်တႃၼၢင်း ပဵၼ်ဢၼ်ၶိုၼ်းလႅင်းမႃးသေယဝ်ႉ၊ သွင်ၶႃဢဝ်ၵၼ် ပဵၼ်ၽူဝ်ပဵၼ်မေး ယူႇၼႂ်းထိူၼ်ႇၼၼ်ႉ တေႃႇပေႃးမီးလုၵ်ႈၸၢႆး သၢမ်ၸၢႆးယဝ်ႉ။ လုၵ်ႈၸၢႆးၵေႃႉယႂ်ႇ ၸိုဝ်ႈၶုၼ်ဢၢႆႈ၊ ၵေႃႉၵၢင် ၸိုဝ်ႈၶုၼ်ယီႈ၊ ၵေႃႉလိုၼ်း ၸိုဝ်ႈၶုၼ်သၢမ်၊ တီႈဢၼ်ၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃးၵူၼ်းလၢႆ တင်ႈပဵၼ် ဝဵင်းသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽုင်သိူဝ်မီးၼမ်ၼႃႇလႄႈ ဝဵင်းၼၼ်ႉၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ ဝဵင်းသိူဝ်ၼႆယဝ်ႉ။

                   ထိုင်မိူဝ်ႈ ၶုၼ်ဢၢႆႈ၊ ၶုၼ်ယီႈ၊ ၶုၼ်သၢမ် ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉ ယႂ်ႇမႃႈၵႃႈသုင်မႃးၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇထၢမ်မႄႈၶဝ် “ႁဵတ်းႁိုဝ်ၶႃႈမႄႈဢိူၺ် ႁဝ်းသမ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်း ဢူႈႁဝ်းသမ်ႉပဵၼ်သိူဝ်” မႄႈၶဝ်ၸင်ႇလၢတ်ႈၼႄ ပိုၼ်းၶိူဝ်းပႃႈလင်သဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈၶဝ်ပီႈၼွင်ႉလႆႈႁူႉယဝ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ယွၼ်းဝႃႈ-“မႄႈဢိူၺ် ႁႂ်ႈလႆႈၵႂႃႇၸႂ်းၸဝ်ႈပူႇ ၸဝ်ႈၼၢႆး တၢင်းမိူင်းမၢဝ်းသေၵမ်း” မႄႈၶဝ်ဝႃႈ“သူပီႈၼွင်ႉယင်းလဵၵ်ႉယင်းဢွၼ်ႇၼႃႇ ယႃႇပေၵႂႃႇ” ၼႆၵေႃႈဢမ်ႇၸူး၊ ၵွႆးႁူႉတုၵ်းတုၵ်းယွၼ်းယွၼ်းယူႇၵူႈဝၼ်း။ ထိုင်မႃးဝၼ်း႞ မႄႈၶဝ်ၸင်ႇထွတ်ႇဢဝ် မွင်းၵူၺ်းသဵၼ်ႈ႞ ပၼ်ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉသေ၊ လၢတ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈဢူႈၶဝ်ၵႂႃႇၸွမ်းသူင်ႇပၼ်ယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ် ၶုၼ်သိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ လတ်းထိူၼ်ႇလတ်းၶိူဝ်း ၶဝ်ႈၼႂ်းႁူၺ်ႇယႂ်ႇလွႆလူင် ၶိုၼ်ႈၸွမ်းၼမ်ႉမၢဝ်းတိၵ်းတိၵ်း၊ ပေႃးထိုင်တီႈၼမ်ႉမၢဝ်းၵႅပ်ႈတီႈ႞ၼၼ်ႉ ၸင်ႇႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈ ၶိုၼ်ႈၶီႇၼိူဝ်လင်မၼ်းၸဝ်ႈသေ ပႃးဝႅၼ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉ ယေႈၵမ်းယေႈၵေႃႉ၊ ႁၢၼ်ႉတေႃႇ ပေႃးပူၼ်ႉၼမ်ႉသေယဝ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၵိုတ်းလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉ တီႈပၢင်ႇပဵင်းလူင်တီႈ႞ယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ် ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၵေႃႈ ယိၼ်းႁိူဝ်ႉၼႃႇဢႃးလႃး သမ်ႉမႃးလၢမ်းတူၺ်းၶၢဝ်းတၢင်းၵေႃႈ ႁၢင်ႈတေဢမ်ႇပေႃးၵႆယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလၢတ်ႈတီႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈ “ၵဝ်ႁိူဝ်ႉၼႃႇယဝ်ႉ၊ သူပီႈၼွင်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇထႅင်ႈတႃႉ ၵဝ်တေၵိုတ်းပႂ်ႉထႃႈသူတီႈပၢင်ႇၼႆႉ” ၼႆလႄႈ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉသၢမ်ၸဝ်ႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇႁွတ်ႈမိူင်းမၢဝ်းယဝ်ႉ။

                   ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈဢႃႇယူႉပၢၼ်သဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ထဝ်ႈမႃးၵေႃႈပိူင်႞၊ သမ်ႉလႆႈလတ်းထိူၼ်ႇလတ်းၶိူဝ်း၊ ဝႅၼ်ႁွင်ႈဝႅၼ်လုၵ်းလူင် မႃးလၢႆဝၼ်းယဝ်ႉလႄႈ ယိၼ်းႁိူဝ်းၸႂ်ၼႃႇၵေႃႈပိူင်႞၊ ဝၢႆးသေလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းပူၼ်ႉၵႂႃႇ ဢမ်ႇပေႃးႁိုင်ပေႃးၼၢၼ်း မၼ်းၸဝ်ႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈပၢင်ႇပဵင်းလူင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

                   လုၵ်ႈၸဝ်ႈပီႈၼွင်ႉသၢမ်ၶုၼ်ၵေႃႈ မိူဝ်ႈဢၼ်ႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းပူႇမိူင်းၼၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်မွင်းၵူၺ်းမိူဝ်းၼႄပၼ် ၸဝ်ႈပူႇႁေႃၶမ်းၶဝ်ၸဝ်ႈယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမိူင်းမၢဝ်းၵေႃႈ ပေႃးလႆႈႁူႉၶဝ်ပဵၼ်လၢၼ်ဢွၵ်ႇ လၢၼ်ၸႂ်မၼ်းၸဝ်ႈယဝ်ႉၸိုင် ယိၼ်းႁၵ်ႉႁူမ်ၸူမ်းပႅင်းၼႃႇလႄႈ ဢဝ်လဵင်ႉဝႆႉၼႂ်းႁေႃၶမ်းသေ ႁႂ်ႈႁဵၼ်းတၢင်းမေႃပိင်ႇၺႃႇ ၵူႈၸဝ်ႉယဝ်ႉ။ ယူႇႁိုင်ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဢၼ် ပိင်ႇၺႃႇတၢင်းမေႃၶဝ်ပီႈၼွင်ႉတဵမ်ထူၼ်ႈလီယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇယွၼ်းၶႂၢင်းတီႈၸဝ်ႈပူႇၶဝ်ၸဝ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးလႆႈပွၵ်ႈမႃးၸူးၸဝ်ႈမႄႈၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင်ၸင်ႇဢဝ်ၵွင်လုၵ်ႈ႞ ပၼ်ၶုၼ်ဢၢႆႈ၊ ဢဝ်ၼူၵ်ႉယၢင်းတူဝ်႞ ပၼ်ၶုၼ်ယီႈ၊ ဢဝ်မိတ်ႈမၢၵ်ႇ႞ ပၼ်ၶုၼ်သၢမ်သေ သင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ“သူထုၵ်ႇၸႂ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵႂႃႇတႄႇဝၢၼ်ႈတႄႇမိူင်းတီႈၼၼ်ႈတႃႉ” ပွႆႇၶဝ်ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၼၼ် ၶဝ်ၸဝ်ႈပီႈၼွင်ႉ ၸွမ်းၵၼ်ပွၵ်ႈၶိုၼ်းမႃးထိုင် ပၢင်ႇပဵင်းလူင်ၼၼ်ႉ မႃးႁႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇဢမ်ႇႁၼ်။ ပူႇယၢင်းလူင်ၵေႃႉ႞ ၸင်ႇမႃးထူပ်းၶဝ်သေ လၢတ်ႈဝႃႈၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ တၢႆတီႈႁိမ်းႁႆႈမၼ်းၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈ၊ ၶဝ်ပီႈၼွင်ႉၸင်ႇၵႂႃႇၵဵပ်းဢဝ်လုပ်ႇၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ လုမ်းလႃးၵေႃႇႁဵဝ်ႈသေပူၼ်ႉၵႂႃႇ တႄႇဝၢၼ်ႈတႄႇမိူင်း ပဵၼ်ၶုၼ် ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၶုၼ်ဢၢႆႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈႁႆႇၵွင်သေ တႄႇဝဵင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉမိူင်းၵွင်၊ ႁိုင်မႃးသမ်ႉႁွင်ႉဝႃႈ မိူင်းၵွင်း။ မိူင်းၶုၼ်ယီႈၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈပွႆႇၼူၵ်ႉယၢင်းသေ တႄႇဝဵင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉမိူင်းယၢင်း။ မိူင်းၶုၼ်သၢမ်ၼၼ်ႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈဢဝ်မိတ်ႈၽင်သေ တႄႇဝဵင်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ မိူင်းမိတ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈဢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ တင်းလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းသၢမ်ၸၢႆး ဝႅၼ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈၸင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ “ၵိဝ်ႇသိူဝ်ဝႅၼ်”  ဢၼ်မီးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်း ဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၶဝ်သၢမ်ၸဝ်ႈ ၵေႃႇႁဵဝ်ႈၸဝ်ႈဢူႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈၵွင်းမူးၵၢင်ဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။

 

------------

ငဝ်ႈတိုၼ်း

ပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးၸၼ်ႉသၢမ်

ၶွမ်ႇမတီႇၶိုင်ပွင်ဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး

ၶရိတ်ႉ 1962 ၼီႈ

လိူၼ်မေႇ